فولکلوروموزدا چیلله /یازار: حسن اوموداوغلو
بؤیوک چیلله ایله کیچیک چیلله‌نین آدینا باغلی خالق آراسیندا گزن نئچه پارا سؤیلمه وار. بیری بئله‌دی کی، بؤیوک چیلله دؤورانین سوروب گئدیرمیش، یولدا کیچیک چیلله‌یه توش گلیر. کیچیک چیلله بؤیوک‌دن سوروشور:
- قیرخ گوندو یاراقلی- یاساقلی حکمران‌لیق ائله‌ییرسن، نئیله‌دین، نئیلمه‌دین؟
بؤیوک چیلله دئییر: - اون چوُوال‌لارینی¹ یاری‌یا ائندیردیم، اوْت تایالارینی اورتادان کئچیردیم، اوشاقدان- بؤیویه هامینی اوجاغین باشینا ییغدیم.
بئله‌ده کیچیک چیلله آغیز بوزور: - آی های، گؤر ایندی خیردا لـله‌شین نئیلییه‌جک. اوُنلوغو² اوندان کسه‌جه‌یم آخورو دا سامان‌دان. جاهیل (گنج، جوان) سومویو، آهیل (یاشلی، قوجا) ایلیگی گؤینه‌ده‌جه‌یم. بیر بوْران قالخیزیم، بیر چوْوغون³ قوپاریم کی، گل گؤره‌سن.
بؤیوک چیلله دونیانین کؤر- کؤتویوندن حالی‌ایدی. بیلیردی کی، کیچیک چیلله‌نین عؤمرو آزدی، جمعی- جوملَتانی اییرمی گونلوک های- کویو وار. اودور کی، اوزون کیچیک قارداشینا توتوب دئییر: - گئدیب اؤزونو ناحاق یئره اوجوز ائله‌مه، قاباغین بوْزآی‌دی⁴. ائله اوتور- دور کی، بوْزآی‌دا هاوالار قاریشاندا دئسین‌لر: «کیچیک چیلله‌نین گونلری ماغیل گونلر ا‌یدی، عیناً یازین اورتا آیی کیمی‌ایدی».
بو کیچیک چیلله ده هئچ اؤزونه گؤره دئییل. بؤيوک چیلله‌نین سؤزونو بیر ایل ائشیدر. بیر ایل ائشیتمز و ائشیدن ایل اؤزونو اوُرواتلی آپارار. ائله کی، قولاق‌آردینا وورور، باخ اوندا اوزونو گؤرمه. تا بوْزآیاجان گؤیون اوزونو بوروم- بوروم بوراسیدی.
کیچیک چیلله‌نین قورتارماغینا بیر- ایکی گون قالمیشدان هر آخشام دوققازلاردا⁵ تونقال قالایاردیلار. واخت- وعده گلیب همین مقاما یئتن‌ده آغ‌ساققال‌لار جاوان- جومورلارا ائشیتدیرردیلر: - چیلله‌قوْوانین واختیدی ها! تونقال چاتیب اوجاق‌لاری گورلاندیرین کی، بوْز‌آی دامارلانیب چیلله‌یه دوْی گلسین⁶
هه، ایندی کی، بوْزآیین آدینی توتدوق، قوی اوندا اونون خاصیّتین قانادینا دوزموش بیر ائل سؤیلمه‌سیندن ده سوراق وئرک. هه، سؤز او یئردن، او چاغدان تکان آلیب گلیر کی، ایل آیا گونه بؤلونوردو. بوتون آیلار گلیب اؤز گون‌لرینی گؤتورموشدو، تکجه آیین بیرینه هئچ بیر گون دوشمه‌میشدی. ییغیشیب گئنگش ائله‌یندن سونرا بو قرارا گلدیلر کی، آیلارین هره‌سی اؤزونون بیر- ایکی گونون، بو گون‌سوز قالمیش آیا وئرسین. اونون دا گونلری دوزلسین. بلی، اون‌بیر آیین کیمیسی بیر گون، کیمیسی ایکی گون کیمیسی ده اوچ گون وئردی. بئله‌لیکله آیلارین سایی دؤنوب اولدو اون‌ایکی. تزه دوزه‌لَن آیین گونلری فصیل‌لرده‌کی آیلاردان ییغیلدیغینا گؤره اونون هاواسی‌نین احوالیندان باش آچماق موشگوله دؤندو. بیر ده گؤردون ایستی‌دی؛ اوستوندن بیر آز کئچمیش باخیرسان کی، بولود گلدی، سویوق دوشدو. او بیری گون یئنه آچیلدی. غرض، بئله‌جه قات- قاریشیق، بوْز بیر آی عرصه‌یه گلدی. او سبب‌دن ائل- جماعات اونو «بوزآی» دئییب نشان‌لادی.
۱-تول/توال/ حئیوان دَری‌سیندن سو قابی. چوال/جوال: قاب چرمی برای کشیدن آب از چاه. دول/دولچا.
۲-اون ساخلانیلان یئر.
۳- شدّتلی یئل ایله یاغان قار ایله یاغیش.
۴- قیشین سون اون‌بئش گونو ایله یازین ایلک اون‌بئش گونو.
۵- کند ائولری، باغ‌لاردا بیر- بیرینه کئچیریلن آغاج‌لاردان دوزلدیلمیش قاپی
۶- دوْو گلمک. غالب گلمک.
